ConfOrganizer 

بررسی عوامل ژئوپلیتیکی شتاب دهنده توسعه اقتصاد دانش بنیان استان خراسان جنوبی با تاکید بر مرز شرقی

•   Mehdi Ziaei ,  Birjand university ,   
•   Dr. Mohammad Akbari ,  Birjand university ,   
•   Ms. Mobina Gorgani ,  بیرجند ,   
•   Atiyeh Hosseini Moghadam ,  Birjand university ,   

Major Topic: Other Topics in Geodesy And Geomatics|دیگر موضوعات در ژئودزی و ژئوماتیک

Abstract

استان خراسان جنوبی به عنوان یک استان مرزی با موقعیت جغرافیایی استراتژیک، اهمیت ژئوپلیتیکی بالایی دارد. استان خراسان جنوبی با دارا بودن ظرفیتهای ژئوپلیتیک فوق العاده اقتصادی، امنیتی، دسترسی ارتباطات منطقه ای واجد کارکردهای تولیدکننده قدرت در کشور است که تاکنون مورد غفلت واقع شده و با وجود دارا بودن پتانسیل های فوق الذکر، یکی از محرومترین مناطق کشور به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و محیطی محسوب میگردد. در این مقاله، عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، وجود مرزهای دولتی، امکانات حمل و نقل و اتصال به بازارهای خارجی، تأثیرگذاری بر توسعه اقتصاد دانش بنیان در استان خراسان جنوبی مورد بررسی قرار می‌گیرند. در این تحقیق ضمن بررسی عوامل مختلف ژئوپلتیکی استان خراسان جنوبی، از منظر تاثیرگذاری بر توسعه اقتصاد دانش بنیان عوامل مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد توجه به مرز به عنوان کلید توسعه اقتصاد استان می تواند از طریق حمایت های دولتی، ایجاد شبکه های همکاری و ارتباطات، توسعه زیرساخت ها، وجود منابع انسانی ماهر و دسترسی به بازارهای خارجی توسعه اقتصاد دانش بنیان استان را به همراه داشته باشد.

Keywords

ژئوپلیتیک; اقتصاد دانش بنیان; توسعه مناطق مرزی; استان خراسان جنوبی

• اقتصاد دانش بنیان خراسان جنوبی در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی ها و کم آبی وبا تمام محرومیت های خاص، برای صنعتی شدن قدم های زیادی برداشته است با این وجود بازارچه های مرزی استان با بی مهری های زیادی روبه رو گردیده است بازارچه گلودره شهرستان درمیان، یزدان شهرستان زیرکوه و دوکوهانه شهرستان نهبندان سه بازارچه مرزی استان خراسان جنوبی و نقطه قوت تبادل کالا با شهرهای پررونق افغانستان هستند که از اواخر سال ۹۳ به صورت یک جانبه از سوی کشور افغانستان تعطیل شدند و در حال حاضر تنها بازارچه ماهیرود شهرستان سربیشه در حال فعالیت است. هم مرز بودن با کشور افغانستان یکی از ظرفیت های استان خراسان جنوبی است که باید با مدیریت بازارچه های مرزی، مردم از وجودهم مرز بودن با کشور همسایه سود ببرند
• در دوران جدید، کارکرد اقتصادی به عنوان یکی ازمهم ترین کارکردها ونقش مرزها محسوب میشود. مرزهای بین المللی از لحاظ اقتصادی هم می توانند نقش یک مانع را داشته باشند.(کنترل حرکت مبادله کالا و خدمات) هم با اعمال تعرفه های گمرکی برای واردات کالاهای قانونی و هم پیشگیری از قاچاق باعث شکوفایی نقاط مرزی شوند. هم چنین اختلاف قیمت در دو سوی مرز هم اثر مشخصی است که نقش اقتصادی مرزها بر روی قیمت کالا ها دارد
• موقعیت جغرافیایی استان، به عنوان یک دروازه تجاری به سمت بازارهای آسیای مرکزی و افغانستان، پتانسیل بالایی را برای توسعه تجاری و صادرات دارد. این استان می‌تواند به یک مرکز توزیع جهانی تبدیل شود و از تجارت بین‌المللی بهره‌برداری کند. حاشیه مرزی استان خراسان جنوبی با دو کشور همسایه، می‌تواند عوامل امنیتی خاصی را به وجود آورد که تأمین امنیت مرزی و جلوگیری از فرار مواد ممنوعه، تروریسم و فعالیت‌های غیرقانونی، برای این استان بسیار حائز اهمیت است.

1. 1. بیک بیلندی، علی اصغر، (1395)، رساله دکتری،" تاثیر عوامل ژئوپلیتیک دریای خزر بر راهبرد های دفاعی ج.ا.ا." تهران دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع.

2. 2. حافظ نیا، محمدرضا،(1385)."اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک"، مشهد، انتشارات پاپلی.

3. 3. بلوچی،ح.ع.(1387). روش های محاسبه هزینه های دفاعی کشورها. قصلنامه راهبرد دفاعی، 6(23)،17-33.

4. 4. حسین پورپویان، ر.(1390).تعیین الگوی روابط در مناطق ژئوپلیتیک(مطالعه موردی:شبه قاره هند)(رساله منتشر نشده دکتری رشته جغرافیای سیاسی).دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

5. 5. میر حیدر، دره (1394).مبانی جغرافیای سیاسی. چاپ بیست و یکم، تهران: انتشارات سمت.

6. 6. محمدی، علی(1382). تسهیل مبادلات مرزی وتامین امنیت. ارائه شده درهمایش ملی مرزها.دانشگاه تهران،تهران.

7. 7. حافظ نیا، محمدرضا.مبانی مطالعات سیاسی_اجتماعی.جلد اول. چاپ اول.تهران. انتشارات سازمان حوزه ها و مدارس علمیه خارج از کشور.

8. 8. بیک بیلندی، علی اصغر،(1395). رساله دکتری،"تاثیرعوامل ژئوپلیتیک دریای خزربر راهبردهای دفاعی ج.ا.ا" تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع.

9. افضلی رسول, ذکی یاشار, طباطبایی عباس،(1398). "چالش ها و ظرفیت های نواحی مرزی شرق کشور در مقابله با قاچاق مواد مخدر."فصلنامه علوم و فنون مرزی دوره هشتم ، شماره 3(30) 23-46.‎

10. 10. طاهری،محسن، راستی، عمران، کیانی ، وحید، دهقان، یدالله،(1398)."بررسی ابعاد امنیتی ژئوپلتیکی استان خراسان جنوبی در دوران پساتحریم با تاکید بر امنیت پایدار". فصلنامه ی دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال 8، شماره 1، 78-60

11. 11. بدیعی ازنداهی، مرجان،(1392)." تاثیر گذاری موقعیت ژئوپلتیکی خراسان جنوبی بر امنیت محلی آن".همایش ملی خراسان جنوبی. نظم وامنیت.

12. 12. فرهنگ، صفر، شکوهی فرد، سیامک،(1394). "پایش اقتصاد مقاومتی و راهبرد اقتصاد دانش بنیان".همایش ملی اقتصاد مقاومتی دانش بنیان.

13. 13. حجتی، فرشته، حبیبی، وحیده،(1393). " اقتصاد دانش بنیان و نگاهی به وضعیت ایران در اقتصاد دانش بنیان". کنگره پیشگامان فرصت.

14. 14. سلاجقه، مزده، هاشمی، محمد، پاکروانان، شعله،(1397). " مقایسه چهارچوب های اقتصاد دانش بنیان". کنفرانس بین المللی مدیریت و توسعه پایدار.

15. 15. لطفی، حیدر، رشیدی، مصطفی،(1393). "تحلیل و رتبه بندی استان های کشور ایران از نظر ظرفیت های راهبردی سرزمینی". آمایش محیط، 7(27)، 143-165.

16. 16. رحیم صفوی، سیدیحیی، جهان شاهی، علی، و کامکار، مهدی، (1398). "عوامل ژئوپلیتیکی اقتصادی مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در منطقه ی شمال شرق کشور". مطالعات دفاعی استراتژیک، 17(78 )، 35-62.

17. 17. ابراهیمبای سلامی، غلامحیدر،(1384). "چشم انداز توسعه پایدار شرق ایران". تحقیقات جغرافیایی، 20(2 (پیاپی 77))، 46-65.

18. 18. ثقفی، مهدی،(1396). "بررسی نقش بازارچه های مرزی در توسعه اقتصادی استان خراسان جنوبی". پژوهشنامه مطالعات مرزی، 5(1 (مسلسل 15) )، 1-12.

19. 19. اخگری، مهدی ، صداقتی، مهدی، (1402). "جغرافیا و توسعه اقتصادی در خراسان جنوبی". هشتمین همایش بین المللی ایده های نوین در معماری، شهرسازی، جغرافیا و محیط زیست پایدار،مشهد.

20. 20. طاهری، محسن،(1396)." بررسی ابعاد امنیتی ژئوپلیتیکی استان خراسان جنوبی در دوران پساتحریم با تاکید بر امنیت پایدار". نشریه دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال هشتم شماره 1، 60-78

21. 21. قاسمی زاد، حسین،(1397)." واکاوی ژئوپلتیکی عوامل طبیعی و انسانی تاثیرگذار بر منطقه مرزی استارا".

22. 22. همتی، فرهاد،(1399)."کارکرد های اقتصادی مرز ها و نقش آن بر امنیت پایدار ملی ایران بعد از سرنگونی رژیم بعث عراق(مطالعه موردی: مرزهای استان کرمانشاه)".

23. 23. زحمت کش،محمدرضا، هاشمی سید مصطفی، موحد،علی،علیپور،عباس،(1396)." تحلیل امنیت انسانی-شهری در استان خراسان جنوبی از منظر ژئوپلیتیک با استفاده نزم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)". نشریه کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی » کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی دوره 8 پاییز 1396 شماره 3-(1396).

24. 24. برومندی، احمدرضا،حکیم پور،نادر(1401)" عوامل موثر بر رشد اقتصادی دانش بنیان" پانزدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و توسعه".

25. 25. قادري حاجت مصطفي, عبدي عرفان, جليلي پروانه زهرا, باقري سرنجيانه ناصر.(1389)"تبيين نقش بازارچه هاي مرزي در امنيت و توسعه پايدار نواحي پيرامون مطالعه موردي: بازارچه هاي مرزي استان خراسان جنوبي".

26. 26. حسين پورپويان رضا.(1392)"تبيين مولفه هاي جغرافيايي و ژئوپليتيکي روابط در مناطق ژئوپليتيکي." 161-203.

27. 27. قلی پور نوروزی, آرزو, برزگر, کیهان, شاهنده. (2021). "چالش ها و فرصت های دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در شرایط ژئوپولیتیکی جدید". فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای), 11(43), 383-405.

28. 28. پارسایی, حافظ نیا, احمدی پور, سجادپور, سید محمدکاظم. (2020). "شناسایی عوامل ژئوپلیتیک مؤثر در سیاست خارجی". جغرافیاوتوسعه ناحیه ای, 17(2), 1-44.

29. 29. جهانتیغ, فرجی راد, سیاری, سرور. (2016). "تحلیل ظرفیت های ژئوپلیتیکی کشور یمن در تحولات سریع نظام بین الملل (پیچ تاریخی)". فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای, 6(23), 237-248.

30. 30. یوسف‌زهی, فرزانه‌پور, بخشی. (2018). "جایگاه جغرافیای اقتصادی خراسان جنوبی در نمود ایده ی" اقتصاد شرقی ایران"(با تاکید بر افغانستان)". پژوهش های جغرافیای سیاسی, 12(3), 69-100.

31. 31. ذکی, یاشار, افضلی, حافظ نیا, فرجی. (2022). "تبیین متغیّرهای ژئوپلیتیکی قدرت اقتصادی با تاکید بر عوامل جغرافیایی". پژوهش‎ های جغرافیای سیاسی, 7(2), 106-126.

32. 32. ربيعي حسين, حيدري جهانگير.(1393) "تحليل و تبيين عوامل اثرگذار بر پويش هاي ژئوپليتيک منطقه اي و فرامنطقه اي قطر." 103-135. 33. حيات مقدم امير, فرجي راد عبدالرضا, سرور رحيم.(1395) "عوامل ژئوپليتيکي اقتصادي و سياسي موثر بر راهبرد دفاعي-امنيتي ج. ا. ايران در مقابل تهديدهاي فرامنطقه اي از مبداء سرزميني عراق." 103-132.

33. 34. خلیلی. (2018). "امنیت و توسعه؛ رویکردی ژئوپلیتیکی به توسعه و توازن در ایران". فصلنامه مطالعات راهبردی, 20(78), 129-158.

34. 35. Yusefzehi, N., Farzanehpour, H., & Bakhshi, A. (2019). The Role of Southern Khorasan'Economic Geography in the Appearance of Iran'Eastern Economy Idea (With Emphasis on Afghanistan). Research Political Geography Quarterly, 3(4), 69-100.‏

35. 36. Vothouqi, S. (2014). Explain the position of Afghanistan as the core of several sub-regional systems with an emphasis on South Asia and the role of India. Central Asian and Caucasus, (87), 149-177.‏

36. 37. Yusefzehi, N., Farzanehpour, H., & Bakhshi, A. (2019). The Role of Southern Khorasan'Economic Geography in the Appearance of Iran'Eastern Economy Idea (With Emphasis on Afghanistan). Research Political Geography Quarterly, 3(4), 69-100.‏

37. 38. Presbitero, A. F. (2006). Institutions and geography as sources of economic development. Journal of international development, 18(3), 351-378.‏

38. 39. Redding, S., & Venables, A. J. (2004). Economic geography and international inequality. Journal of international Economics, 62(1), 53-82

39. 40. Cohen, S. B. (2014). Geopolitics: The geography of international relations. Rowman & Littlefield.‏

40. 41. Cohen, S. B. (2008). Geopolitics of the world system. Resource Services Library, Provincial Schools Branch Division.‏

41. 42. Denemark, R. A., & Gil-Egui, G. (2010). The International Studies Encyclopedia. Vol. III. Gil‐Egui, G.(2010). E‐Government. In RA Denemark (ed.) The International Studies Encyclopedia. Vol. III, 1320‐1327. London: International Studies Association/Wiley‐Blackwell..‏

42. 43. Huth, P. (2009). Standing your ground: Territorial disputes and international conflict. University of Michigan Press.‏

43. 44. Hafeznia, M. R., Hadi Zarghani, S., Ahmadipor, Z., & Roknoddin Eftekhari, A. (2008). Presentation a new model to measure national power of the countries. Journal of Applied Sciences, 8(2), 230-240.‏

44. 45. McCord, Gordon C., and Jeffrey D. Sachs. "Physical geography and the history of economic development." Faith & Economics 66 (2015): 11-43.‏